بحران پیری در ایران

بحران پیری در ایران

جمعیت سالمندان ایران تا چهل سال دیگر به 26 میلیون نفر می رسد و دولت این کشور از پیر شدن سریع جمعیت ابراز نگرانی کرده است.بر اساس برخی پیش بینی ها جمعیت ایران تا ۴۲ سال دیگر حدود ۱۳۰ میلیون نفر خواهد بود که یک پنجم آن را سالمندان تشکیل می دهند.جمعیت فعلی ایران حدود ۷۰ میلیون نفر است و سازمان بهزیستی تعداد سالمندان ایران را که بالای ۶۰ سال سن دارند حدود ۵ میلیون نفر برآورد کرده است. جمعیت ایران در حال حاضر جمعیت جوانی است. اکثر آنها بعد از انقلاب ۱۹۷۹ متولد شده اند که سیاست تنظیم خانواده کنار گذاشته شده بود و دولت داشتن فرزند بیشتر را تشویق می کرد.نیمی از جمعیت فعلی ایران کمتر از ۲۸ سال دارند اما با توجه به کم شدن زاد و ولد در این کشور، نرخ جوانی جمعیت در حال کاهش است.بر اساس گزارش های رسمی، نرخ جمعیت سالمندی در دهه گذشته ۶/۶ درصد بوده اما این رقم به در سال های اخیر ۷ تا ۸ درصد افزایش یافته است.نرخ رشد سالمندان دو دهه پیش حدود ۲ درصد بوده اما اکنون این رقم به بیشتر از سه برابر افزایش یافته و پیش بینی می شود که چهار دهه دیگر جمعیت سالمندان ایران به حدود ۲۰ درصد از جمعیت کل کشور برسد. مشکلات سالمندان نگرانی اصلی این است که برای رو در رو شدن با این تعداد سالمند چه تدبیری اندیشیده شده است و ایران تا چه اندازه آمادگی دارد که از این سالمندان نگهداری کند.پیری معمولا با رشد سریع بیماری ها همراه است که به معنی افزایش هزینه هاست. در حالی که عمده جمعیت سالمندان شرایط بازنشستگی هستند و توان مالی کافی برای پرداخت هزینه ها ندارند.اکثر سالمندان نیاز به خدمات توانبخشی در زمینه های حرکتی، عضلانی، بینایی، شنوایی و روانی دارند.تحقیقات وزارت بهداشت ایران نشان می دهد که سالمندان از انواع بیمارها نظیر فشارخون، ناراحتی های شنوایی، اختلالات بینایی، تکرر ادرار، یبوست و دیابت رنج می برند. بر اساس گزارش وزارت بهداشت ایران، ۹۵ درصد سالمندان نیازمند سمعک، سمعک ندارند، ۴۲ درصد سالمندان نیازمند دندان مصنوعی، فاقد دندان هستند و ۹ درصد سالمندان هیچگونه درآمدی ندارند.در کنار مشکلاتی که سالمندان با آن مواجهند امکانات بیمارستانی ایران بسیار کم است و تعداد متخصصان این رشته کمتر از پنج نفر است. بر اساس آمارهای سازمان بهزیستی، ۱۳۶ مرکز شبانه روزی در ایران در قالب آسایشگاه و خانه سالمندان، حدود ۱۲ هزار سالمند را تحت پوشش دارند و بقیه سالمندان تنها یا همراه خانواده و فرزندان خود زندگی می کنند.در حال حاضر حدود یک میلیون و ۱۰۰ هزار سالمند تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی و ۷۰۰ هزار نفر نیز تحت پوشش سازمان بازنشستگی کشوری قرار دارند. بخشی از این گروه هم تحت پوشش کمیته امداد قرار دارند اما آمار دقیق آن مشخص نیست. اگر تعداد سالمندان حدود پنج میلیون نفر باشند وضعیت بیشتر از سه میلیون نفر آنها که تحت پوشش هیچ سازمان حمایتی قرار ندارند، مشخص نیست.مشکل دیگر این است که حقوق بازنشستگی پائین است. میانگین حقوق بازنشستگی حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزارتومان است و این حقوق کفاف هزینه های سالمندان را نمی دهد.این حقوق با تورم حدود ۱۴ درصدی به جایی نمی رسد و به گفته بسیاری از بازنشستگان، آنها مجبورند با وجود سن بالا با سختی کار دومی بیابند تا بتوانند آبرومندانه زندگی کنند. بحران مالی صندوق های بازنشستگی در کنار این مشکلات، صندوق های بازنشستگی با بحران مالی مواجه هستند و هر ساله در ماه های پایانی سال برای پرداخت حقوق بازنشستگان مشکل کسری بودجه دارند و در تنگنای شدید مالی، سال را به پایان می رسانند.بحران مالی صندوق های بازنشستگی از سال ها پیش شروع شده است. بخشی عمده ای از کسری بودجه صندوق های بازنشستگی به عدم پرداخت سهم دولت به عنوان کارفرما بر می گردد. بخشی نیز از افزایش حقوق سالانه و محدودیت استخدام در سال های اخیر ناشی شده است.بدهی دولت به سازمان بازنشستگی از سال ۵۴ تا پایان سال ۸۱ حدود ۲۱ هزار میلیارد تومان بوده که دولت تنها بخش ناچیزی از آن را پرداخت کرده است.پرداخت نقدی این حجم عظیم برای دولت امکان پذیر نیست از همین رو در سال های گذشته دولت سعی کرده به جای پرداخت نقدی، بخشی از سهام شرکت های دولتی را به سازمان بازنشستگی واگذار کند. آنچه وضعیت سازمان بازنشستگی را بغرنج کرده این است که تقریبا تمام ۷۵۰ میلیارد تومانی که هر سال از مشترکین شاغل خود می گیرد بابت حقوق بازنشستگی همان سال می پردازد. به گفته کارشناسان اگر این روند ادامه یابد، شاغلان فعلی عضو سازمان بازنشستگی بعد از بازنشسته شدن ذخیره ای در صندوق نخواهند داشت.پرداخت های سالیانه سازمان بازنشستگی به عنوان حقوق ومزایا ۱۱۰۰ میلیارد تومان است که ۵۸۰ میلیارد تومان آن سود حاصل از فعالیت های اقتصادی سازمان بازنشستگی و بقیه از طریق پرداخت های شاغلان عضو سازمان بازنشستگی تامین می شود.صندوق بازنشستگی دو میلیون و ۲۰۰ هزار نفر عضو شاغل و بازنشسته دارد و نزدیک به ۷۰۰ هزار نفر بازنشسته از این صندوق حقوق و مستمری بازنشستگی می گیرند. افزایش بازنشستگان مشکل اصلی صندوق بازنشستگی افزایش تعداد بازنشستگان از یک سو و ممنوعیت ورود مستخدمان جدید است که این صندوق رابه سمت پیری و فرسودگی هدایت می کند. برآوردهای رسمی نشان می دهد که نسبت شاغلان به بازنشستگان به حدود دو واحد رسیده یعنی در مقابل هر دو نفر شاغل یک نفر بازنشسته می شود. کارشناسان نسبت سه به یک را زنگ خطر و نسبت کمتر از آن را بحرانی تلقی می کنند و می گویند در تمام دنیا این عدد معمولا بعد از ۵۰ سال آنهم در حد یک واحد تغییر می کند اما در ایران این نسبت در طول هشت سال از ۵/۴ نیم به حدود دو واحد رسیده است.در سال های گذشته تلاش زیادی شده تا جلوی بحران صندوق های بازنشستگی گرفته شود اما این برنامه ها نتوانسته کمکی چندانی به حل بحران صندوق های بازنشستگی بکند.برآوردهای رسمی نشان می دهد که در ایران به طور متوسط افراد در سن ۵۱ سالگی باز نشسته می شوند در حالی که سن متوسط بازنشستگی در سال ۱۳۵۷ حدود ۵۷ سال بوده است.بر همین اساس بحث افزایش سن بازنشستگی مطرح شده است و مقامات دولتی در صدد هستند تا کارکنان رسمی به جای ۳۰ سال بعد از ۳۵ سال فعالیت بازنشسته شوند.به عقیده کارشناسان، تغییر سن بازنشستگی، راهی برای حل بحران صندوق های بازنشستگی نیست و فقط می تواند مشکلات آنها را به تعویق بیندازد.