کشور های اطراف دریای خزر

 کشور های اطراف دریای خزر

در نقطه تلاقی خاورمیانه، اروپا و آسیا، دریای خزر بیابانهای سرد و قاره‌ای و نیمه بیابانها در شمال و شرق، مناطق کوهستانی و کوههای گرم‌تر در جنوب و جنوب غرب را دربرمی‌گیرد.

زمین‌های باتلاقی ساحلی خزر، شامل تالاب‌های شور و کم عمق است که بیش از 400 گونه منحصربفرد از انواع پرندگان و گونه‌های زیستی را به آنجا جذب می‌کنند.به عنوان بزرگترین حجم آب محصور در خشکی  دریای خزر که بوسیله کشورهای آذربایجان، ایران، قزاقستان، روسیه و ترکمنستان احاطه شده ، زیستگاهی برای Osyester مشهور ( واژه روسی برای ماهی استروژن ) است که منبع اصلی خاویار می‌باشد.

اگرچه تولید و توسعه نفت در آذربایجان از 100 سال پیش آغاز شده است، اما فروپاشی اتحاد شوروی همزمان کشف ذخایر جدید و قابل ملاحظه گاز و نفت در منطقه خزر، منجر به افزایش علاقه‌مندی ( شامل نگرانی در مورد محیط زیست ) در ناحیه شد.گو این که افول اقتصادی که با تجزیه اتحاد شوروی همراه بود، تولیدات صنعتی و نتیجتاً جریان مواد آلوده کننده به درون خزر را در منطقه کاهش داده است، اما سال‌ها غفلت و کوتاهی دریای خزر را در یک موقعیت مخاطره‌آمیز زیست محیطی قرار داده است.بیش از نیمی از جمعیت روسیه و بیشتر صنایع سنگین فاضلاب خود را به ولگا می‌ریزند و این رودخانه نتیجتاً به دریای خزر وارد می‌شود.

استخراج نفت و مجتمع‌های تصفیه(خانه) در باکو و سوم گائیت در آذربایجان منابع اصلی آلودگی زمینی هستند، و حوزه‌های نفتی ساحلی ، پالایشگاهها، و ماشین‌آلات پتروشیمی، مقادیر عظیمی ضایعات سمّی ، مواد بازیافت و نشت نفت را به دریا می‌ریزند.

علاوه براین ما ضایعات جامد و مایع رادیواکتیوی که نزدیک نیروگاه هسته‌ای ”گویرفسکایا“ در قزاقستان برجای گذارده می‌شوند، دریای خزر را آلوده می‌کنند.

استخراج نفت و مجتمع‌های تصفیه(خانه) در باکو و سوم گائیت در آذربایجان منابع اصلی آلودگی زمینی هستند، و حوزه‌های نفتی ساحلی ، پالایشگاهها، و ماشین‌آلات پتروشیمی، مقادیر عظیمی ضایعات سمّی ، مواد بازیافت و نشت نفت را به دریا می‌ریزند.

استخراج نفت و مجتمع‌های تصفیه(خانه) در باکو و سوم گائیت در آذربایجان منابع اصلی آلودگی زمینی هستند، و حوزه‌های نفتی ساحلی ، پالایشگاهها، و ماشین‌آلات پتروشیمی، مقادیر عظیمی ضایعات سمّی ، مواد بازیافت و نشت نفت را به دریا می‌ریزند.

هم چنانکه فعالیت‌های اقتصادی در منطقه دوباره افزایش می‌یابد، انتظار می‌رود تخلیه‌های سابق و سطوح آلودگی گسترده مجدداً از سرگرفته شده، و به دنبال آن آلودگی دریا و به خطر افتادن زندگی ساکنین منطقه محتمل می‌باشد.

علاوه براین ما ضایعات جامد و مایع رادیواکتیوی که نزدیک نیروگاه هسته‌ای ”گویرفسکایا“ در قزاقستان برجای گذارده می‌شوند، دریای خزر را آلوده می‌کنند.

هم چنانکه فعالیت‌های اقتصادی در منطقه دوباره افزایش می‌یابد، انتظار می‌رود تخلیه‌های سابق و سطوح آلودگی گسترده مجدداً از سرگرفته شده، و به دنبال آن آلودگی دریا و به خطر افتادن زندگی ساکنین منطقه محتمل می‌باشد.

تاثیر مواد آلوده کننده روی سلامتی انسان قابل اندازه‌گیری است، و صید ماهی استروژن خزر به نحو چشمگیری در سالیان اخیر، از 30000 تن در 1985  به 13300 تن در 1990 و سپس به 2100 تن در 1994 کاهش یافته است. بنابراین، احتیاج مبرم به توجه جدی به آلودگی محیط زیست خزر بوسیله صنایع سنگین، کشاورزی، محصولات نفتی و نیروگاهها می‌باشد.

 ایران

ایران دومین تولیدکننده بزرگ نفت اوپک است که 9 درصد ذخایر نفت دنیا و 15 درصد منابع گاز آن را داراست. به علاوه ایران نقش استراتژیک در حفظ امنیت منطقه داراست.

جمهوری اسلامی ایران از شمال به دریای خزر و کشورهای ترکمنستان ، آذربایجان و ارمنستان و از مغرب به ترکیه و عراق و از مشرق به افغانستان و پاکستان و از جنوب به خلیج فارس و دریای عمان محدود است. پایتخت آن تهران و مساحت آن 195/648/1 ک.م است. جمعیت آن (طبق آمار 1997) 000/305/62 نفر و زبان رسمی کشور فارسی است. واحد پول آن ریال است. نژاد نیمی از مردم فارس و بقیه ترک ، کرد ، گیلکی و لر می‌باشد. دین آن اسلام اثنی‌اعشری می‌باشد.

 

 تاریخچه :

اقتصاد ایران که به سختی متکی به درآمد حاصل از صادرات نفت است(حدود 80 درصد کل درآمدهای صادراتی، 40 تا 50 درصد بودجه دولتی و 10 الی 20 درصد تولید ناخالص ملی) ، در طی سالهای 1998 و اوائل 1999 ضربه سختی از سقوط قیمت نفت خورد، اما پس از آن با افزایش قیمت نفت تا حد زیادی بهبود یافت. در سال 2000 تولید ناخالص ملی در حدود 5 الی 9/5 درصد رشد یافت، در 2001 انتظار می‌رود اندکی کاهش پیدا کند. اما هنوز با نرخ 4/4 درصدی سرپا ومقاوم است. اقتصاد ایران به طور نامطلوبی از دومین سال متوالی خشکسالی و اثر آن بر روی بخش کشاورزی تاثیر پذیرفته است.

از سوی دیگر تورم در حد بالایی حدود 14 درصد باقی مانده است. در فوریه 2001 ، حکومت ایران یک بودجه 56 میلیون دلاری را برای سال مالی ایرانی آینده پذیرفت (که از 21 مارس شروع می‌شود) در سال 2001 انتظار می‌رود درآمد صادرات نفت ایران به 8/22 میلیون دلار برسد که اندکی کمتر از 6/23 میلیون دلار در سال 2000 خواهد بود.

ایران فشارهای مربوط به بودجه ، رشد سریع جمعیت جوان که با محدودیت‌های شغلی و سطح بالای بیکاری روبرو هستند، روبروست.

برای حل معضلات اقتصادی دولت ایران نوعی واگذاری به بخش خصوصی و تجدید ساختارهای دیگر و اقدامات گوناگونی را پیشنهاد کرده است. سرانجام ایران درصدد پیوستن به سازمان تجارت جهانی می‌باشد.

 ترکمنستان

ترکمنستان برای بازار انرژی دنیا مهم است زیرا بیش از 100 تریلیون فوت مکعب ذخایر گاز طبیعی دارد. همچنین با دریای خزر که ذخایر اصلی نفت و گاز را داراست، هم مرز است.

جمهوری ترکمنستان در شرق دریای خزر واقع است. از شمال و شمال شرق با کشورهای قزاقستان و ازبکـستان ، از جنوب با ایــران و افغانستان هم مرز است. پایتخت آن عشق‌آباد و مساحت آن 100/488 کیلومترمربع است.

جمعیت آن (طبق آمار 1997) 000/695/4 نفر و زبان رسمی کشور ترکمنی و واحد پول آن منات ترکمنستان است. نژاد اکثریت مردم ترکمن و دین اکثریت غالب با مسلمانان سنی است.                                             

تاریخچه :

ترکمنستان، یک کشور عمدتاً بیابانی آسیای مرکزی است که پنجمین ذخایر گاز طبیعی دنیا و ذخایر قابل ملاحظه‌ نفت را داراست. بدنبال فروپاشی اتحاد شوروی ترکمنستان از یک کاهش چشمگیر تولید ناخالص ملی ضربه خورد، اگر چه کمتر از دیگر ایالت‌های شوروی سابق، بدلیل اینکه اقتصادش از قیمت بالای نفت و گاز و یک افزایش ناگهانی در واحد پولی رایج کشور، بهره گرفت.

اقتصاد ترکمنستان، که برپایه نفت، گاز طبیعی و کتان (پنبه) استوار است، از زمان استقلال در سال 1991 تا 1998 رو به نقصان داشته است، از جمله یک کاهش عظیم 9/25 درصدی در 1997 زمانیکه شرکت عظیم روس گازپروم از دسترسی ترکمنستان به شبکه خط لوله‌اش بدنبال مناقشه پرداخت دستمزد جلوگیری کرد. در همان زمان، شبکه خط لوله روسیه تنها گزینه صادرات گاز ترکمنستان بود. در 1998 اقتصاد ترکمنستان رو به بهبودی نهاد در 1999 و 2000 ، بوسیله صادرات گاز و افزایش قیمت گاز ونفت در جهان تقویت شد و اقتصاد ترکمنستان به ترتیب تا 12 و 17 درصد رشد یافت.

 قزاقستان

قزاقستان ذخایر نفت و گاز قابل ملاحظه‌ای دارد، اخیراً با بازگشایی خط لوله نفت تنگیز- نوروسیک این کشور شروع به بهره‌برداری و استفاده از توان صادراتی عظیم خود می‌نماید. با پیش‌بینی دستیابی به بیش از 10 بیلیون بشکه نفت در حوزه‌های ساحلی “کاشگان” قزاقستان می‌تواند یکی از تولیدکنندگان اصلی نفت جهان در دهه آینده باشد.   

 

پیشینه کلی

به دنبال فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در 1991 ، قزاقستان تازه استقلال یافته ، به رهبری رئیس جمهور نوروسلطان نظربایف ، به دنبال رکود شدید اقتصادی ؛ ضرورت کاهش تولیدات صنایع سنگین قدیمی کشور را احساس نمود.

رکود اقتصادی تا 1995 ادامه یافت، زمانی که آهنگ اصلاحات اقتصادی و واگذاری به بخش خصوصی سرعت یافت، و این ناشی از دگرگونی اساسی در واگذاری امتیازات به بخش خصوصی بود.

اقتصاد قزاقستان مجدداً در سال 1998 با یک کاهش 5/2 درصدی در رشد تولید ناخالص ملی، رو به کاهش نهاد. این امر ناشی از تأثیرات بحران مالی آسیا در سال 1997، سقوط قیمت‌های نفت و بحران مالی روسیه در اگوست 1998 بوده است.

افزایش قیمت نفت در 1999 ، ‌با یک برداشت خوب غلات و کاهش به هنگام نرخ رسمی رایج کشور به هم پیوست و اقتصاد این کشور را از رکورد بیرون کشید. قزاقستان در سال 1999 رشدی معادل 7/1 درصد داشته است.

 روسیه

روسیه برای بازار انرژی جهان مهم است،‌ زیرا این کشور بزرگترین ذخایر گاز طبیعی، دومین ذخایر زغال سنگ و هشتمین ذخایر نفت جهان را داراست. هم‌چنین روسبه بزرگترین صادر کنندة‌ گاز طبیعی ، دومین صادر کنندة نفت و دومین مصرف کنندة‌ انرژی در جهان است.

جمهوری فدراتیو روسیه از شمال با اقیانوس منجمد شمالی، از غرب با دریای ..... و دریای اختسک ، از شرق با کشورهای فنلاند، استونی، روسیه سفید و اوکراین ؛ از جنوب با گرجستان، آذربایجان قـزاقستان ، دریـای خـزر، مغولستان و چیـن هم مرز است. پـایتخت آن مسکو و مساحت آن   400/075/17 کیلومترمربع است. جمعیت آن (طبق آمار 1997) 000/231/147 نفر و زبان رسمی کشور روسی است. واحد پول آن روبل است. نژاد اکثریت مردم روس سفید و بقیه تاتار، اوکراینی، چوواش و پاشقیر است. دین کشور مسیحی ارتدوکس و کاتولیک است.

 پیشینه ( تاریخچه)

اقتصاد روسیه در بهترین وضعیت خود پس از فروپاشی اتحاد شوروی از ده سال پیش تاکنون بوده است. کاهش شدید برابری روبل، به دنبال بحران مالی اوت 1998 موجب افزایش قابلیتهای رقابتی صادرات روسیه گردید . در پی افزایش شدید قیمت نفت در 2000-1999، به موازات افزایش ثبات سیاسی به دنبال انتخاب ولادیمیر پوتین به عنوان رئیس جمهور در مارس 2000، روسیه بیشترین رشد اقتصادی را داشته است. تولید ناخالص ملی روسیه (Gop) در 2000 رشد 3/8 درصدی داشته است.

اقتصاد روسیه در بهترین وضعیت خود پس از فروپاشی اتحاد شوروی از ده سال پیش تاکنون بوده است. کاهش شدید برابری روبل، به دنبال بحران مالی اوت 1998 موجب افزایش قابلیتهای رقابتی صادرات روسیه گردید . در پی افزایش شدید قیمت نفت در 2000-1999، به موازات افزایش ثبات سیاسی به دنبال انتخاب ولادیمیر پوتین به عنوان رئیس جمهور در مارس 2000، روسیه بیشترین رشد اقتصادی را داشته است. تولید ناخالص ملی روسیه (Gop) در 2000 رشد 3/8 درصدی داشته است.

در این بین ، اقتصاد روسیه نسبت به نوسان قیمت انرژی در جهان فوق‌العاده حساس است. تحلیل‌گران معتقدند که کاهش قیمت نفت در سال 2001 می‌تواند برای اقتصاد روسیه منفی باشد. تورم در مه 2001 به 25% در سال رسید و تولید ناخالص ملی، هنگامی که پیش‌بینی می‌شد در 2001  رشد یابد، اکنون به 7/4% کاهش یافته است. مشاور اقتصادی رئیس جمهور پوتین ،‌آندره ایلاریونف ، علناً دولت را جهت به هدر دادن ثروت عظیم نفتی به باد انتقاد گرفت ، با اشاره به اینکه امتیاز نخست می‌توانست بسیار بهتر مدیریت شود.

منابع می‌گویند اظهارات ایلاریونوف ناشی از نگرانی‌ است که در مورد وقفه در اصلاحات ساختاری به علت شعف ناشی از درآمدهای نفتی است.

 آذربایجان

آذربایجان بدلیل ذخایر نفت و گاز طبیعی خود توجه بین‌المللی را به سوی خود جلب نموده است.

سرمایه‌گذاران خارجی برای توسعه منابع نفت و گاز در حوزه دریای خزر به آذربایجان کمک می‌کنند، و احداث خطوط لوله جدید ممکن است در دهة آینده این کشور را به یکی از صادرکنندگان مهم انرژی تبدیل نماید.

جمهوری آذربایجان از شمال با روسیه و گرجستان، از شرق با دریای خزر، از غرب با ارمنستان و از جنوب با ایران هم مرز است.

پایتخت آن باکو و مساحت ان 600 86 کیلومتر مربع است. جمعیت آن (طبق آمار 1997) 7617000 نفر و زبان رسمی کشور آذری است. واحد پول آن منات آذربایجان است. نژاد اکثر مردم آذری و بقیه روس، ارمنی و لزگی هستند. دین کشور اسلام است.          

 پیشینه کلی

آذربایجان، که اسقلالش را با فروپاشی اتحاد شوروی در 1991 بدست آورد، با مسائل بسیار زیادی در انتقال از یک اقتصاد تحت تسلط به یک اقتصاد بازار آزاد مواجه شد. از جمله این مشکلات می‌توان به از دست دادن بازارهای سنتی خود، نیاز به گسترش دادن اقتصادش، کنترل کاغذبازی‌های افراطی و گام کند اصلاحات ساختاری اشاره نمود. امید آذربایجان برای رشد اقتصادی آتی ، به پیشرفت موفقیت‌آمیز ذخایر عظیم نفت و گاز در منطقة دریای خزر متکی است. صادرات نفت خام و تولیدات نفتی بیش از 70 درصد صادرات آذربایجان را تشکیل می‌دهد و درآمدهای حاصل مربوط به نفت تقریباً 50% بودجه دولت را تامین می‌کند.

در 29 دسامبر 1999 رئیس جمهور علی‌اُف دستوری مبنی بر ایجاد یک صندوق نفت ملی صادر کرد که از وجوه بدست آمده از سرمایه‌گذاری‌های خارجی مربوط به نفت در داخل آذربایجان استفاده می‌نماید. با این وجود درگیری ناگورنو – قره‌باغ مانع بررسی پیشرفت اقتصادی است و کشور هنوز با تنگناهای مالی در چندین سال آینده مواجه است زیرا در‌آمدهای نفتی آذربایجان احتمالاً محدود به پنج سال آینده محدود خواهد بود.

قسمت اعظم زیربنای اقتصادی آذربایجان که در طی دورة جماهیر شوروی ساخته شده در شرایط نامناسبی قرار دارد.