نگاهی کوتاه به جغرافیای طبیعی قطر

موقعیت و وسعت

الف ) موقعیت نسبی

    کشور قطر در جنوب غربی قاره آسیا و در منطقه خاورمیانه ودر میانه حاشیه ساحل جنوبی خلیج فارس واقع شده و شکل آن مانند زبانی است که از خشکی بیرون آمده و در داخل آب های دریا پیشروی کرده است.

     سرزمین قطر با آنکه خود شکل شبه جزیره ای دارد و حلقه اتصال بین شمال و جنوب خلیج فارس  می باشد ، قسمتی از شبه جزیره بزرگ عربستان می باشد. همچنین این سرزمین به دلیل موقعیت مناسب خود ، اتصال دهنده سواحل شرقی و غربی خلیج فارس است.

   آب های خلیج فارس از سه جهت  غرب ، شمال و شرق این کشور را در برگرفته و تنها مرز خشکی آن از جهت جنوب  با کشور عربستان  سعودی است .

   طول سواحل قطر تقریباً 748 کیلومتر است . طول مرز خشکی با عربستان نیز حدود 60 کیلومتر می باشد. ایران در شمال قطر واقع شده و نزدیک به 250 کیلومتر مرز آبی( دریایی) با این کشور دارد . از شمالی ترین نقطه خاک قطر (شهر الرویس) تا ساحل بندر دیر در استان بوشهر حدود 185 کیلو متر است . در غرب ، بحرین  نزدیک ترین همسایه آبی  قطر می باشد . بین ساحل غربی قطر (راس ام حیش ras-omm-heish) و ساحل جنوبی جزیره منامه(جزیره اصلی بحرین ) حدود 27 کیلومتر فاصله است و جزایر حوار (havar ) بحرین در یک مایلی سواحل قطر قرار دارند . در آب های شرقی ، قطر با عربستان سعودی و امارات متحده عربی ( امارت ابوظبی) مرز مشترک دارد ، که البته این مرز به دلیل اختلافات مرزی ابوظبی و عربستان  وضعیت  چندان  مشخصی ندارد . فاصله شهر ابوظبی تا دوحه - مرکز قطر-  بطور مستقیم  به 280 کیلومتر می رسد ، در حالی که فاصله مرز ابوظبی و مرز قطر از طریق خاک عربستان بسیار کم بوده  و حدود 45 کیلومتر است .

ب ) موقعیت ریاضی

    خشکی کشور قطر بین 24 درجه و27 دقیقه تا 26 درجه و10 دقیقه عرض شمالی از خط استوا(خط نیمگان زمین) قرار دارد ، یعنی در محدوده نوار بیابانی نیمکره شمالی ، به همین جهت منطقه ای بیابانی و گرم
می باشد .

    همچنین این سرزمین بین 50 درجه و 45 دقیقه  تا 51 درجه و 40 دقیقه شرقی طول جغرافیایی از خط نصف النهار گرینویچ (خط نیمروزی مبنا)  واقع شده است .

    از شمالی ترین نقطه ( حومه شرقی شهر الرویس al- ruwais) تا جنوبی ترین نقطه (اطراف سودانثیل sudanthil) حدود 160 کیلومتر فاصله است . عرض این شبه جزیره هم بین 55 تا 85 کیلومتر در قسمتهای مختلف شمال و جنوب کشورمتفاوت است . فاصله بین شرقی ترین نقطه (راس ابوعبود ras- abu-abboud در شرق شهر دوحه ) تا غربی ترین نقطه ( جنوب شهر دخان dukhan) نیز حدود 85  کیلومتر است.

ج) مساحت

            و سعت  سرزمین اصلی شبه جزیره قطر حدود 11437 کیلومتر مربع است . با احتساب جزایر تابعه در خلیج فارس این رقم به حدود 5/11532 کیلو متر مربع می رسد.

شناخت اشکال سطح زمین ( ژئو مورفولوژی )

    شبه جزیره قطر در مجموع دارای زمین مسطح و هموار است وآن گونه که نقشه ارتفاعی ( توپوگرافی ) قطر نشان می دهد ، وضعیت ناهمواری های آن به شرح زیر است :

1- حدود 44 درصد از وسعت قطر کمتر از 30 متر از سطح دریا (سطح مبنای جهانی)  ارتفاع دارد.

2- نزدیک به 90 درصد از سطح این سرزمین در ارتفاع کمتر از 50 متری از سطح دریا قراردارد.

3- زمین هایی که ارتفاع آنها پایین تر از سطح دریاست حدود یک درصد مساحت قطر را تشکیل می دهند.

4- زمین هایی که بالاتر از 80 متر ارتفاع دارند، فقط 3/. درصد وسعت قطر را شامل می شوند.

5- باتلاق دخان در غرب شبه جزیره قطر گودترین مکان درسطح کشور است که ارتفاع آن به حدود 6 متر پایین تر از سطح دریا می رسد .

6- بلندی « طویر الحمیر » در جنوب قطر (در حاشیه جاده غربی سودانثیل به جاده سلوا) با ارتفاع 103 متر بلندترین نقطه کشور است. بدین ترتیب اختلاف ارتفاع بین بلندترین و پست ترین نقطه در قطر به 109 متر می رسد.

7- ارتفاع در شبه جزیره قطر به سمت غرب و جنوب و جنوب غربی افزایش می یابد.

8- شیب طبیعی زمین در بیشتر نقاط این کشور کم است . درجه شیب بین 6/0 درجه تا 2 درجه بوده و این در حالی است که شیب در همه جا به سمت دریا نیست و حوضه های کوچک و بسته داخلی نیز وجود دارند.

9- تپه های شنی نیز حدود 15 درصد این سرزمین را در بر می گیرند.

    همچنین باید این نکته را در نظر داشت که سرزمین قطر حالت بیابانی و صحرایی دارد وبا توجه به اینکه دورترین فاصله نواحی داخلی قطر تا دریا کمتر از 45 کیلومتر است ، می توان آن را یک بیابان ساحلی محسوب نمود .